Xạ Hương: Vị thuốc đông y quý trị đột quỵ, tai biến

Vũ Hoàng Thanh Tâm là sản phẩm An cung đầu tiên sử dụng nguyên liệu xạ hương- một dược liệu được đánh giá là quý như vàng với các bệnh nhân đột quỵ. Không chỉ giúp khai khiếu, thông kinh mạch mà Xạ hương còn giúp an thần, giảm căng thẳng mệt mỏi, ngủ ngon, tinh thần sảng khoái...

Xạ hương là vị thuốc quý có xuất xứ từ động vật. Tên gọi Xạ hương bắt nguồn từ chất có mùi hương lan tỏa thu được từ tuyến của hươu xạ đực.Chất này có tác dụng thông kinh hoạt lạc, khai quan lợi khiếu mạnh mẽ và là một trong những sản phẩm động vật tốn kém nhất thế giới. Xạ hương trong Đông Y không chỉ được ứng dụng cho phép uống trong mà còn có thể sử dụng trong phép đốt cứu để tác động vào các huyệt vị từ bên ngoài.

1. Tên gọi:

Xạ hương có tên khoa học là Moschus moschiferus L.

Tên thuốc: Moschus.

Bộ phận được dùng làm thuốc của xạ hương là một chất đặc lổn nhổn do hạch ở sát dương vật của con cầy hương đực (có người còn gọi là hươu xạ) từ 3 tuổi trở lên (Moschus moschi-ferus L) họ hươu xạ (Moschida) hoặc cầy giông (cầy hương).

Lưu ý: Cần phân biệt giữa xạ hương của cầy hương và cỏ xạ hương (có tên tiếng Anh là Thyme hay Common thyme, Garden thyme, danh pháp hai phần: Thymus vulgaris) là một loài thực vật có hoa trong họ Hoa môi, được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực, dược liệu và trang trí. Chúng thuộc Chi Cỏ xạ hương (Bách lí hương) và là loài phổ biến nhất trong chi này.

2. Mô tả

Túi xạ ở phía bụng, khoảng 2cm trước chỗ bìu dái và trước dương vật. Hình dạng túi xạ thay đổi, khi thì hình tròn, khi thì dẹt trên phủ lông như những lông khác ở bụng con cầy hương; túi xạ có một điểm sâu, đường kính chừng 5mm, tất cả lông trông như đều hướng về điểm này. Khi bắt được hươu xạ, người ta cắt túi xạ nói trên rồi phơi khô. Sau đó cất vào hộp đậy kín. Thường 50-65% trọng lượng của túi xạ là trọng lượng xạ hương nguyên chất.

(Xạ hương chính là túi xạ ở phía dưới bụng con hươu xạ hay còn gọi là cầy hương)

3. Thành phần hóa học:

Xạ hương nguyên chất là một thứ bột màu nâu tro, rất hắc nhưng nếu pha thật loãng thì rất thơm.

Xạ hương chứa cholesterin, chất béo, một chất nhựa đắng, một tinh dầu có thành phần chủ yếu là một chất xeton gọi là muscon C16H30O. Đây là hoạt chất thơm độc nhất của xạ hương. Nếu loại hết mùi tạp chất của xạ hương thì mùi muscon rất thơm và bền. Do đó, xạ hương thuộc vào loại chất thơm định hương cao cấp. Tỷ lệ Muscon trong xạ hương chừng 1%. Ngoài ra Xạ hương còn có normuscone và các thành phần khác như protid, các hợp chất nitrogen (acid amine, urê), muối vô cơ (Ca, K,Na, Mg, Phosphor.).

4. Tác dụng của Xạ hương theo y học hiện đại

Trong y dược, xạ hương là một vị thuốc được dùng trong cả tây y và đông y. Trước đây, tây y dùng xạ hương làm thuốc kích thích, trấn kinh, cường dương, điều kinh, chữa mê sảng của bệnh thương hàn, sưng phổi. Nhưng hiện nay, tây y hầu như không dùng nữa.

5. Tác dụng của Xạ hương theo y học cổ truyền

Đông y hiện nay vẫn dùng xạ hương làm thuốc trấn kinh, chữa bệnh suy nhược thần kinh, trúng phong, mê man, choáng váng,…

Đối với hệ thần kinh trung ương

Nếu dùng liều nhỏ Xạ hương và chất muscone ceton, Xạ hương có tác dụng làm hưng phấn hệ thần kinh trung ương, nhưng ngược lại, nếu liều cao thì lại bị ức chế. Thuốc sử dụng xạ hương làm giảm rõ phù não, tăng sự thích nghi của hệ thần kinh trung ương đối với trạng thái thiếu oxy, cải thiện tuần hoàn não. Nhờ các tác dụng trên mà thuốc có tác dụng khai khiếu (tỉnh não) (Trung Dược Học).

Đối với hệ tuần hoàn

Thuốc có tác dụng hưng phấn tim cô lập làm cho lưu lượng máu của động mạch vành tăng gấp đôi, giảm nguy cơ tắc nghẽn mạch.

Tác dụng kháng khuẩn và kháng viêm

2% ceton Xạ hương dịch pha 1% loãng 1 : 400, in vitro có tác dụng ức chế tụ cầu vàng, trực khuẩn đại tràng (E coli), khuẩn thổ tả heo, thuốc còn có tác dụng kháng viêm trên mô hình gây viêm khớp cho chuột đồng (Trung Dược Học).

Tác dụng chống ung thư

Thuốc có tác dụng ức chế tế bào ung thư, đối với các loại ung thư thực quản, ung thư tuyến bao tử, ung thư đại trường. ung thư bàng quang. Nồng độ cao tác dụng mạnh nhưng đối với ung thư tâm vị lại không có tác dụng rõ rệt (Hiện Đại Trung Dược Học).

6. Tính vị quy kinh

Xạ hương có vị cay, tính ôn, không độc, có tác dụng thông khiếu, thông kinh lạc. Tác dụng thông kinh lạc của Xạ hương, bên trong thì thấu đến xương tuỷ, bên ngoài thì thấu hết bì mao, là loại thuốc thơm tho len lỏi có khả năng khai quan lợi khiếu.

7. Công dụng – chủ trị

Thông khiếu, thông kinh lạc.

Chủ trị các chứng:

Thần trí hôn mê: Do trúng phong nhiệt vào Tâm bào, đàm me tâm khiếu dẫn đến các chứng thần trí hôn mê, có thể dùng vị thuốc này để khai tâm khiếu, tỉnh tâm thần.
Kinh lạc khí huyết ngưng trệ: Khi kinh lạc, khí huyết ngưng trệ có thể sản sinh ra các triệu chứng đau nhức, ung thũng, kết hạch, trưng hà, huyền tích. Khi dùng đơn thuốc thông khí hoạt huyết có thể gia thêm chút ít vị thuốc này để làm tăng tác dụng thông kinh hoạt lạc cho bài thuốc.
Khi bị sang chấn, tổn thương: Khí huyết nơi tổn thương bị vít tắc ứ trệ cho nên sưng tím và đau. Có thể trong thuốc hoạt huyết hóa ứ, dùng thêm vị này để tăng cường tác dụng tiêu sưng giảm đau.

8. Liều dùng và cách dùng Xạ hương

Liều dùng nói chung từ 0,06g đến 0,1g hoặc có thể dùng tới 1g. Chỉ cho vào thuốc hoàn tán, không cho vào thuốc thang vì khi sắc sẽ bay hết mùi. Xạ hương phần nhiều tán bột đưa vào thuốc hoàn, thuốc tán để sử dụng, trường hợp đặc biệt mới cho nuốt theo thuốc thang. Tuy liều dùng thường rất ít nhưng tính năng thơm tho len lỏi có thể hỗ trợ các vị thuốc khác được phát huy và tăng cường hiệu lực.

Vị thuốc này thơm tho len lỏi, sử dụng không đúng hoặc thái quá có thể hao tán chính khí cơ thể, khả năng tuyên tán khí huyết rất nhanh và mạnh.

Cần hết sức lưu ý đến việc sử dụng các sản phẩm chứa xạ hương, như nước hoa, xà phòng thơm… hoặc các thuốc Đông y trong thành phần có xạ hương đối với phụ nữ có thai, hiếm muộn, hay bị lưu thai hoặc khó thụ thai. Người bị suy nhược, sức khỏe yếu cẩn trọng khi dùng.

9. Một số bài thuốc kinh nghiệm từ Xạ hương

Lục thần hoàn: Xạ hương 1g, Minh hùng hoàng 1g, Băng phiến 1g, Tây ngưu hoàng 1,5g, Châu phấn (bột hạt trai) 1,5g, Thiềm tô 1,5g. Năm vị trên tán nhỏ, thêm Thiềm tô tẩm rượu viên bằng hạt cải, lấy muội bếp (bách thảo sương) làm áo cho nên viên có màu đen. Mỗi lần dùng 5-10 viên tùy theo bệnh và sức khỏe
Thái ất tử kim đĩnh: Sơn từ cô 80g, Thiên kim tử 40g, Hùng hoàng 12g, Hồng nha đại kích 60g, Ngũ bội tử 40g, Chu sa 12g, Xạ hương 12g. Các vị tán nhỏ viên thành thỏi hình trụ, mỗi thỏi nặng 4g. Liều dùng trung bình cho người lớn là nửa đỉnh (thỏi) cho đến 1 hay 2 thỏi. Vì hình dáng vị thuốc trông giống đĩnh vàng (thỏi vàng) ngày xưa nên có tên kim đĩnh.
An cung Ngưu hoàng hoàn: Là bài thuốc dân gian chữa đột quỵ tai biến được các thần y Hàn Quốc từ hàng trăm năm trước phát triển với 2 nguyên liệu chính là Ngưu hoàng và Xạ hương, kết hợp với trên 20 loại thảo dược khác như: Nhân sâm, bồ hoàng, sừng linh dương, cao hoài sơn, đương quy, bạch truật, thần khúc,…

Theo y học cổ truyền, An cung ngưu hoàng Hàn Quốc có tác dụng hiệu quả trong việc ngăn ngừa hiện tượng chảy máu não, xuất huyết não, giúp phục hồi hệ thần kinh chức năng cho những người mới mắc hoặc đã bị tai biến mạch máu não lâu ngày, làm giảm bớt những biến chứng nguy hiểm mà tai biến gây ra như liệt nửa người, liệt chân tay, rối loạn chức năng diễn đạt ngôn ngữ,…

Xạ hương kết hợp cùng các loại thảo dược quý trong bài thuốc có tác dụng hiệu quả trong việc khai khiếu, việc hoạt huyết và hỗ trợ điều trị cho những bệnh nhân bị tai biến đột quỵ với các triệu chứng như xuất huyết não, liệt toàn thân liệt tay chân, chứng tê liệt ở cơ mặt, gặp khó khăn trong việc nói năng, đi lại, hô hấp khó khăn,…

>> Xem thêm: Đối tượng sử dụng và cách dùng An cung Ngưu hoàng hoàn Hàn Quốc

Bất cứ vị thuốc nào khi sử dụng đều có hai mặt lợi và hại, đặc biệt Xạ hương tuy là một vị thuốc quý nhưng do dược lực rất mãnh liệt, dù dùng cho uống trong hay đốt cứu bên ngoài đều cần người có chuyên môn cho chỉ định và thực hiện. Quý độc giả nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên môn trước khi dùng để mang lại hiệu quả điều trị tốt nhất.

(Nguồn: Tổng hợp)